Is yoga verslavend?

Yoga met Lieneke

Is yoga verslavend? Nee, natuurlijk niet. Maar toch blijf ik het horen, zelfs van docenten. Een van hen was gestopt met mediteren, omdat ze zich té goed voelde en dit, gek genoeg, als negatief zag. Het idee dat ze niet meer zonder zou kunnen vond ze beangstigend. Of het verhaal van een andere docent die zo dol was op de oefeningen en hun verslavende effecten – zonder na te denken over wat ze nu daadwerkelijk roept.

Toch hebben ze geen ongelijk. De oefeningen kunnen verslavend zijn, net zoals sporten verslavend kan zijn. De positieve hormonen die vrij komen kunnen leiden tot een gevoel van méér willen. Maar dan noem je wat je doet geen yoga, het is dan geen spirituele beoefening meer.

Yoga is namelijk precies het tegenovergestelde van wat je ervaart wanneer je ergens verslaafd aan bent. De letterlijke betekenis van yoga is ‘het beheersen van de wijzigingen van het denkvermogen.’ Verslaving en beheersing gaan uiteraard niet samen en alle oefeningen die je verder weg brengen van dit doel, zijn geen yoga.

1.2 Yogaś citta-vṛtti-nirodhaḥ
Yoga is het beheersen van de wijzigingen van het denkvermogen

1.5 Vṛttayaḥ pañcatayyaḥ kliṣṭākliṣṭāḥ
Er zijn 5 wijzigingen van het denkvermogen en deze zijn pijnlijk en niet-pijnlijk

1.6 Pramāṇa-viparyaya-vikalpa-nidrā-smṛtayaḥ
Deze zijn juiste kennis, onjuiste kennis, fantasie, slaap en geheugen

1.12 Abhyāsa-vairāgyābhyāṁ tan-nirodhaḥ
Beheersing van deze door ononderbroken beoefening en onthechting.

1.15 Dṛṣṭānuśravika-viṣaya-vitṛṣṇasya vaśīkāra-saṃjñā vairāgyam
Vrijheid van verlangen naar objecten, gezien en gehoord, en een bewustzijn onder controle, is onthechting.

Hoe kom je nu tot beheersing van het denkvermogen, de vrtti’s? Dit oefen je door middel van Abhyasa en Vairagya, ononderbroken beoefening en onthechting.

Abhyasa is ononderbroken beoefening. Je kunt je gedachten niet in een uurtje per dag trainen, dit wil je elke dag, de hele dag doen. Als we aan yogabeoefening denken, denken we veelal aan de houdingen, meditatie en de ademhalingsoefeningen. Dit is echter Sadhana, niet Abhyasa. Het eerste deel van het achtvoudige pad staat dan ook beschreven in de Sadhana Pada, het tweede boek van de yoga sutra’s.

Abhyasa is subtieler. Abhyasa betekent dat je continue kiest voor beheersing en voor onthechting. Je kiest voor die acties en handelingen die jou dichter tot het doel van yoga brengen. Elke keer weer, in alle situaties, kies je voor rust, of eenvoud, of harmonie. Of inspanning, concentratie of doorzetten, precies datgene wat je in het moment nodig hebt.

Het tweede onderdeel van de beheersing is Vairagya, onthechting. Dit betekent dat je vrij bent (of wordt) van uiterlijke verlangens en dat je leeft in een neutrale staat van zijn. Wijsheid is de dingen zien zoals ze zijn, zonder oordeel, zonder verdeling in goed of slecht. Onthechting gaat verder, er is geen oordeel meer. Jouw gedachten zijn los en niet te beïnvloeden door wat je hoort of ziet.

Om terug te komen naar de vraag, is yoga verslavend? Weet nu, dat wanneer je het gevoel hebt dat je de controle over je handelingen verliest, of je het gevoel hebt dat je steeds meer oefeningen nodig hebt om je goed te voelen, of wanneer je extreem gehecht bent aan je beoefening, dat je bij wilt stellen en goed naar ál je keuzes wilt kijken.

Tegelijkertijd, kun je door overgave ook het gevoel hebben dat je controle verliest. En je kunt ook heel angstig worden als je een nieuw niveau bereikt in je beoefening. Dit zijn geen signalen dat je niet op de goede weg bent, of dat yoga ‘verslavend’ is, dit hoort er juist bij. Het is aan jou om hier een juist onderscheid – en de juiste keuzes – in te maken!