Wat is het doel van Hatha Yoga?
- Yoga met Lieneke
Hatha Yoga is ontzettend populair en alleen al in Nederland oefenen miljoenen mensen deze vorm van yoga. Maar waarom oefenen we de asana’s, de yogahoudingen? Wat is het uiteindelijke doel van al deze oefeningen? Hier is geen eenduidig of simpel antwoord op te geven. In deze blog vertel ik je daarom meer over de achtergrond van Hatha Yoga en hoe in de loop van de geschiedenis de beoefening van Hatha Yoga – en waarom we oefenen – is veranderd.
Wat is Hatha Yoga?
Hatha Yoga bestaat al duizenden jaren. Letterlijk betekent het ‘kracht’ en Hatha Yoga is dus de krachtige yoga, of de yoga (een staat van eenwording) die bereikt wordt door een krachtige beoefening. Deze krachtige beoefening bestaat vooral uit fysieke technieken, zoals de asana’s, pranayama en reinigingsoefeningen.
De originele doelen van Hatha Yoga
Tegenwoordig bestaat Hatha Yoga vooral uit de yogahoudingen, maar dat is niet altijd zo geweest. Met name reiniging, energiebeheersing, pranayama en meditatie stonden centraal. In de allereerste teksten over Hatha Yoga staat beschreven dat de fysieke essentie van het leven omhooggebracht moest worden (Bindu), zodat het niet verloren zou gaan. In de praktijk betekende dit de beheersing van de ejaculatie voor mannen en het omhoog brengen van het menstruatiebloed van vrouwen.
Andere technieken concentreerden zich vooral op het zuiveren van het lichaam. De meest bekende technieken zijn de shatkarmas, de zes reinigende acties: dhauti, het reinigen van de tanden, tong en de maag; basti, het reinigen van de endeldarm; neti, het reigen van de neusholtes met water of touw; trataka, het concentreren van de ogen op een klein object; nauli, een massage voor de buik door middel van een beweging van de buikspieren; kapalabhati, een ademhalingsoefening die de schedelholtes (sinus) reinigt.
De Hatha Yoga Pradipika is een van de belangrijkste teksten over Hatha Yoga en dateert uit de 15e eeuw. De technieken die genoemd worden in deze tekst zijn onder andere: leven in eenvoud en isolatie, een goed dieet, de shatkarma’s, 15 yogahoudingen, pranayama oefeningen, mudra’s (energiezegels), meditatie, het omhoog brengen van de Bindu en het opwekken van Kundalini energie.
Alle reinigingsoefeningen, pranayama oefeningen en houdingen in de Hatha Yoga Pradipika zijn een voorbereiding voor de meditatiebeoefening. Meditatie en haar doel van moksha, bevrijding, zijn daarmee het doel van de klassieke Hatha Yoga.
Moderne Hatha Yoga
Hoewel de houdingen een plek hadden in de vroege beoefening van Hatha Yoga, heeft hun huidige populariteit lang op zich laten wachten. In 1893 introduceerde Vivekananda zijn Raja Yoga (de ‘hogere’ yoga) in het westen, maar hij was geen voorstander van Hatha Yoga en haar asana’s. Pas jaren later, in de jaren ‘20 van de vorige eeuw, volgden de Hatha Yoga docenten.
Met name de yogaleraar Kuvalayananda is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van Hatha Yoga. Hij combineerde de yogahoudingen met gymnastiek oefeningen van die tijd en ontwikkelde de eerste series van yogahoudingen. De nadruk lag op wetenschap en de gezondheidsvoordelen van yoga stonden centraal. De spirituele aspecten, meer extreme reinigingspraktijken en het doel van yoga, bevrijding, werden randzaken.
Twee studenten van Kuvalayanda, BKS Iyengar en Pathabi Jois, bekend van de twee grootste yogastromingen ter wereld, Iyengar Yoga en Ashtanga Yoga, hebben de beoefening van de yogahoudingen verder gepopulariseerd en gemaakt tot wat het vandaag de dag is. Vloeiende yogaseries, met slechts minimale aandacht voor pranayama, meditatie of de reinigingsoefeningen.
Waarom Hatha Yoga zo populair is geworden
Het is de beoefening alleen die leidt tot succes. Het maakt niet uit of je een man of een vrouw bent. Het maakt niet uit welke religie je aanhangt, óf je een religie aanhangt. Het maakt niet uit tot welke klasse van de samenleving je behoort. Hatha Yoga werkt voor iedereen die oefent. De loskoppeling van alle religieuze en spirituele aspecten van de Hatha Yoga en de nadruk op de gezondheidsvoordelen, zorgden er bovendien voor dat de Hatha Yoga zich wereldwijd kon verspreiden.
Zelfs de betekenis van Hatha Yoga is veranderd. Wat begon als een krachtige vorm van yoga om het lichaam te reinigen en klaar te maken voor meditatie en spirituele processen, werd een yoga van balans en gezondheid. Hatha wordt tegenwoordig dan ook vooral vertaald als ha- ‘zon’ en -tha ‘maan’. Hatha Yoga is de beoefening geworden van houdingen, om deze twee energieën in balans te brengen. Huidige doelen van de nieuwe Hatha Yoga zijn dan ook vooral om het lichaam flexibeler en sterker te maken, waardoor stress en nervositeit verlicht wordt.
© 2024 Lieneke’s Yoga Company