Wat is yoga?

Yoga met Lieneke

Als je tien mensen zou vragen, ‘Wat is yoga?,’ dan krijg je waarschijnlijk ook tien verschillende antwoorden. Yoga is zo veelzijdig, dat er eigenlijk geen duidelijke definitie meer van bestaat.

Het Sanskriet woord yoga is afgeleid van de wortel “yug-,” wat jukken of verbinden betekent. Van oorsprong is dit een houten balk die twee ossen of andere trekdieren verbindt om samen een ploeg of kar te kunnen trekken. De spirituele betekenis van “yug-” is een verbinding maken tussen het individuele en het universele bewustzijn.

In een staat van yoga verkeren is als een stabiele vlam van een kaars, buiten in de wilde natuur. Ongeacht wat voor weer het is, wind of storm, de vlam blijft onaangetast, flikkert niet, en brandt gelijkmatig. De natuur, net als het weer, is altijd in beweging en veranderd continue. In verbinding leven met het hogere bewustzijn betekent een leven onaangetast door deze beweging.

Yoga is de methode en het doel van al het religieuze streven

Swami Vivekananda

Yoga betekent dus letterlijk verbinding, maar het woord wordt ook gebruikt om de inzet of discipline aan te duiden, nodig voor deze verbinding. Dit blijkt uit de tweede Yoga Sutra van Patanjali: ‘Yoga Chitta Vrtti Nirodhah:’ Yoga is het stilzetten van de wijzigingen van het denkvermogen. Yoga is dus niet alleen het doel van de beoefening, maar ook het proces dat de verbinding mogelijk maakt. En aangezien het proces van yoga op talloze manieren wordt ingevuld, heeft het woord yoga ook veel verschillende betekenissen.

Hieronder een overzicht van de historische ontwikkeling van het begrip yoga. Tegenwoordig worden al deze vormen van yoga beoefend; het onderscheid wat ik wil maken is dus niet zozeer in tijd, maar in uitingsvorm en traditie.

Pre-klassieke yoga

Yoga zoals het woord voorkomt in (o.a.) de Bhagavad Gita. In de Bhagavad Gita vertelt Krishna over de betekenis, en het belang van de beoefening van yoga. De yogi leeft in afzondering, met de gedachten altijd aanwezig bij Krishna, het universele bewustzijn. Er moet gestreefd worden naar een balans in voeding, slaap, werk, handelingen en (fysieke) inspanning. Onthechting van verlangens naar zintuigelijke bevrediging is het hoogste doel.

Klassieke yoga

Yoga in de Yoga Sutra’s van Patanjali (200 BCE). In de Yoga Sutra’s worden meerdere technieken en methodes voor het bereiken van een staat van yoga uiteengezet. De Yoga Sutra’s vormen een praktische handleiding voor zowel de vergevorderde, als de beginnende beoefenaar. Het belang van een fysiek stabiele lichaamshouding (asana), en de beheersing van energiestromen (pranayama) wordt kort genoemd. De nadruk van het werk ligt op het bereiken van een staat van samadhi, vanwaaruit een staat van yoga mogelijk wordt.

Post-klassieke yoga

De yoga is in de afgelopen tweeduizend jaar vanuit verschillende richtingen beïnvloed en aangepast, met name door de Tantra filosofie en de Hatha Yoga. De aandacht binnen de yogabeoefening is door deze stromingen verschoven richting het fysieke. Het lichaam is een middel geworden om hogere staten van bewustzijn te kunnen bereiken. Deze invloed is zo groot geweest dat de fysieke beoefening van yoga tegenwoordig synoniem is geworden met het begrip yoga zelf.

Pre-moderne yoga

Deze vorm van yoga is door (o.a.) swami Vivekananda (eind 19e eeuw) naar het westen overgebracht. Het is een herleving van de Yoga Sutra’s van Patanjali. De volledig fysieke aspecten van de yoga worden door deze stroming als inferieur gezien, en de nadruk wordt gelegd op de mentale/hogere yoga (Raja Yoga).

Moderne / fysieke Yoga

Dit is de yoga zoals de meeste mensen deze tegenwoordig kennen. Het is een voornamelijk fysieke vorm, afgeleid van de Hatha Yoga, waarin er veel aandacht is voor de cultivering van het fysieke lichaam. Binnen deze yogavorm bestaan er talloze sub-specialisaties: Ashtanga Yoga, Iyengar Yoga, Dru Yoga, Anusara Yoga, Yin Yoga, Poweryoga.. de lijst is bijna onuitputtend!

Het mag dus de conclusie zijn dat er niet één duidelijk begrip is van yoga. De yoga is net zo divers als de mens zelf.